TANIM

Tiroid bezinin aşırı çalışmasına yani aşırı tiroid hormonu üretmesine hipertiroidi adı verilir. "Hiper" Latince "fazla" veya "yüksek" anlamına gelir. Tiroid bezinin aşırı çalışması halk arasında "zehirli guatr" olarak bilinmektedir. Elleriniz titriyor, çarpıntınız oluyor, ağzınız kuruyor ve çok yemek yemenize rağmen kilo veriyorsanız yada çabuk sinirleniyorsanız tiroid beziniz fazla çalışıyor olabilir.

HİPERTİROİDİNİN BELİRTİLERİ

Hipertiroidi belirtileri birçok sistemi ilgilendirdiğinden ve başka hastalıklarda da görülebildiğinden tanı koymak her zaman kolay değildir. Belirtiler;

• İştah artışına rağmen kilo kaybı,
• Kalp atım sayısının artması (genellikle dakikada 100'ün üzerinde), kalbin düzensiz atması(aritmi), çarpıntı,
• Sinirlilik, huzursuzluk
• Terleme, sıcağa karşı dayanıksızlık
• Adet düzeninde değişiklik
• Artmış barsak hareketleri, bazen ishal,
• Çabuk yorulma, kas güçsüzlüğü,
• Ellerde titreme,
• Bakışlarda şaşkınlık korku ifadesi,
• Ciltte incelme, tırnaklarda bozukluk çabuk kırılma
• Uyku bozukluğu

Hipertiroidinin en sık nedeni olan Graves Hastalığında bu bulgulara ek olarak göz bulguları görülür. Göz küresinin arkasında bulunan kaslar ve dokularda oluşan şişlik sonucunda gözler büyümüş ve ileri doğru fırlamış gibi görülür. Aynı zamanda üst göz kapakları yukarı kalkmıştır. Bu durum gözlerde aşırı kurumaya ve buna bağlı bazı şikayetlere yol açar.

NEDENLERİ

Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 düzeyleri beyin tabanında bulunan hipofiz bezi ve hipotalamus tarafından kontrol edilir. Hipotalamus hipofiz bezini uyararak Tiroid Stimule Edici Hormon (TSH) salgılanmasına neden olur. Hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 miktarına göre TSH salgılar; kandaki T3 ve T4 düzeyi düşükse salgılanan TSH miktarı artar, yüksekse azalır. Sonuçta tiroid bezi TSH düeyine göre hormon salınımını ayarlar. Tiroid bezi hasta ise ve kendi kendine çok fazla hormon salgılıyorsa TSH düzeyi normalin altında olacaktır, eğer hastalıklı tiroid bezi yeterli hormon üretemezse TSH düzeyi artacaktır. Tiroid bezinin fazla hormon salgılamasına yol açan hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.

• Graves hastalığı : Bağışıklık sistemindeki bir bozukluktan kaynaklanır.TSH reseptör antikorlarının kanda artması nedeniyle oluşan tiroid bezi aşırı çalışmasıdır. Normalde antikorlar immün sistem tarafından virus, bakteri veya diğer yabacı cisimlere karşı mücadelede vücudumuzu korumak için kullanılırlar. Graves hastalığında antikorlar tiroid bezi, göz arkasındaki dokular veya bazen cilt altı dokularaı tahrip etmeye çalışır. Hipertiroidinin en sık nedenidir. Hipertiroidisi olan hastaların % 60-90'nını Graves hastalığı oluşturur.
• Sıcak nodüllerin fazla hormon salgılaması: Sıcak nodüllerin aşırı tiroid hormon yapıp salgılaması durumunda tiroid hormonları kanda artar ve hipertiroidi hastalığı oluşturur.
• Tiroiditlet (Tiroid bezinin iltihabi hastalıkları): Tiroid bezinde itihabi hastalıklar olduğunda bezde depo edilmiş halde bulunan tiroid hormonları kana döküldüğünden hormonlar yükselir ve hipertiroidi belirtileri ortaya çıkar.
• Bunların dışında bazı durumlarda kanda tiroid hormon düzeyi artabilir;
• Tiroid hormon ilaçlarının fazla alınması: Levotiroksin ilacının gereğinden fazla alınması kanda tiroid hormonlarını artırır ve hipertiroidi yapar.
• Bazı ilaçların kullanımı: Cordarone isimli kalp ilacı ve interlökin ilacı kullanan bazı hastalarda tiroid bezi fazla çalışarak hipertiroidi hastalığı oluşturabilir.
• Aşırı şekilde iyot almak: İyodun fazla alınması nodülü olan hastalarda hipertiroidi yapar.
• Civa zehirlenmesi : Civanın fazla alınması hipertiroidizm denilen tiroid bezinin aşırı çalışmasına neden olabilir.

RİSK FAKTÖRLERİ

Hipertiroidide özellikle Graves Hastalığında ailese yatkınlık söz konusudur. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Ailenizde tiroid hastalığı bulunan bir birey varsa doktorunuzla yapmanız gerekenler olup olmadığını mutlaka konuşun.

TANI

Öykü ve Fizik Muayene: Muayenede genellikle boyun ön yüzde büyümüş bir tiroid bezi ve kalp atım sayısında artış bulunur. Bunların yanı sıra ellerde titreme, nemli cilt, göz bulguları bulunabilir.

Kan Testleri: Öncelikle tiroid bezinin fonksiyonunu görmek için testler yapılır. Bu amaçla tiroid hormon düzeyleri (T3 ve T4) ve tiroid bezinden tiroid hormonlarının salgılanmasını uyaran tiroid stimüle edici hormon (TSH) düzeyine bakılır. Hipertiroidide T3 ve T4 düzeyleri yüksek ve TSH düzeyi ise düşük bulunur.

Tiroid Sintigrafisi: Tiroid sintigrafisi ile tiroid bezinin tümününmü fazla çalıştığı, yoksa fazla hormon salgılanmasının bir nodül veya tiroidit sonucumu geliştiği gösterilebilir.

TEDAVİ

Hipertiroidi tedavisinde birden fazla tedavi seçeneği vardır. En uygun seçenek yaşınız, hipertiroidinin nedeni, ciddiyeti ve başka tıbbi problemlerin varlığına göre Doktorunuz tarafından size önerilecektir. Bu tedavi seçenekleri;

Antitiroid İlaçlar

Antitiroid ilaçlar tiroid bezinden hormon üretimini azaltarak veya kesintiye uğratarak kana daha az hormon geçmesini sağlayan ilaçlardır. Bu ilaçlar hipertiroidiyi kontrol ederken tiroid bezinde kalıcı hasar oluşturmazlar. Hipertiroidi belirtileri 6-12 haftada düzelmesine rağmen tedavi en az bir yıl, sıklıkla daha fazla sürdürülür. İlaç tedavisi kesildikten sonra hastalığın tekrarlama olasılığı yüksektir.

Bu ilaçları kullananların % 5'inde allerjik reaksiyonlar görülür.  Bunun yanı sıra ciltte kırmızı döküntüler, ürtiker, ateş ve eklem ağrıları olabilir. Ciddi yan etkiler arasında nadir görülen beyaz küre (lökosit) sayısının  azalmasını sayabiliriz (500 de 1 görülür). Beyaz küre sayısının çok azalması veya tamamen yok olması (agranülositoz) durumunda hastanın enfeksiyonla karşılaşması ciddi sorunlara yol açabilir. Eğer bu ilaçları kullanıyorsanız ve boğaz ağrısı, ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa ilacı hemen keserek beyaz küre düzeyinizi kontrol ettiriniz. Beyaz küre sayısı düşükse ilacın kesilmesiyle hemen yükselecektir. Beyaz küre düşüklüğüne rağmen ilacı almaya devam ederseniz hayatı tehdit edecek ciddi enfeksiyon riski vardır. Karaciğer hasarı diğer seyrek görülen ciddi yan ektilerden biridir. Karın ağrısı, halsizlik, gözlerde sarılık ve idrar renginde koyulaşma varsa hemen doktorunuza başvurunuz.

Radyoaktif İyot Tedavisi

Hipertiroidiyi tedavi etmenin diğer yolu tiroid hormonu üreten tiroid bezi hücrelerini tahrip etmek veya yok etmektir. Bunun için radyoaktif maddeyle işaretli iyot hastaya ağızdan kapsül şeklinde veya damar yoluyla verilir. Tiroid bezi tiroid hormonlarının yapımında iyot kullanır. Bu nedenle alınan iyot  tiroid hücreleri tarafından tutulur. Böylece radyaktif madde iyotla beraber tiroid hücreleri içine girer. Tiroid hücrelerince tutulan radyoaktif madde bu hücreleri birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişen sürede tahrip eder. Sonuçta tiroid bezi boyut olarak küçülür ve tiroid hücreleri tahrip olduğundan hormon yapımı azalır veya yok olur ve kandaki tiroid hormon düzeyi normale döner. Nadiren hastalarda tedaviye rağmen hipertiroidi durumu devam edebilir. Bu durumda radyoaktif iyot tedavisinin tekrarı gerekebilir. Daha sıklıkla hastalarda birkaç ay içinde hipotiroidi yani tiroid hormonu yetersizliği gelişir. Bu durum günde bir kere ağızdan alınan tiroid hormonu içeren haplarla kolayca düzeltilir.
Radyoaktif iyot tedavisi gebelik veya emzirme döneminde, çocuklarda, göz bulguları belirgin Graves hastalığında tercih edilmemelidir.

Cerrahi

Tiroid bezinin cerrahi yöntemle çıkartılması sonucunda hipertiroidi kalıcı olarak düzelir.  Hipertiroidi durumunun ameliyat öncesi ilaçlarla düzeltilmesi gerekir. Tiroid cerrahisi konusunda tecrübeli bir cerrah tarafından yapıldığında ameliyatın istenmeyen sonuçları % 1'in altında görülür. Ameliyatın istenmeyen sonuçları arasında kan kasiyum düzeyini düzenleyen paratiroid bezlerinin hasar görmesi (kalsiyum düşüklüğüne neden olur) ve ses tellerini uyaran sinirin zedelenmesini (ses değişikliklerine neden olur) sayabiliriz.

Aşağıdaki durumlarda hipertiroidi tedavisinde cerrahi yöntem seçilmelidir;

• Tiroidde kanser veya kanser şüphesi varsa
• Gençlerde
• Gebelerde veya gebe kalmayı planlayanlarda
• Bası belirtilerine yol açan büyük guatrlı hastalarda

Beta Blokerler

Bu ilaçlar genellikle tansiyon yüksekliğinin tedavisinde kullanılırlar. Tiroid hormon düzeyini düşürmez, kalp atım sayısını düşürür ve çarpıntının önlenmesine yardımcı olurlar...